سبد خرید 0
شب چله (یلدا) چیست ؟
شب یلدا یا شب چله جزء یکی از قدیمی ترین جشن های ایران می باشد. در این جشن بزرگ مردم بلندترین شب سال را که اخرین شب پاییز است دور هم جمع می شوند و به گفتگو، شاهنامه خوانی، قصه گویی می پردازند و با میوه ها و شیرینی و تنقلات از هم پذیرایی میکنند. همچنین بزرگان فامیل برای دیگر اعضای فامیل فال گیری با دیوان حافظ انجام میدهند.
پیشینه ی این جشن بزرگ به سال های خیلی دور برمیگردد و جز شب های مقدس برای ایرانیان باستان بوده است. همچنین در زمان داریوش شب یلدا به تقویم رسمی ایرانیان اضافه شده.
نام های باستانی شب چله (یلدا) :
واژه یلدا برگرفته از سریانی، به معنی زایش می باشد. همچنین روز اول دی ماه در آثار الباقیه بیرونی، با عنوان (خور) نیز یاد شده است. ابوریحان بیرونی نیز این جشن را با نام میلاد اکبر نام برده که به معنی (میلاد خورشید) است. نام شب چله یا (شب چله کلان) هم که در فرهنگ حال ایران مترادف با شب یلدا به میرود. همچنین چهل روز اول فصل زمستان را چله بزرک و بیست روز بعد از آن را چله کوچک می نامند.
واژه چله از عدد چهل گرفته شده است و مخفف چهله و صرفا نشان دهنده گذشت یک دوره زمانی معین است که این الزاما به معنی چهل روز کامل نیست.
پیشینه باستانی شب یلدا در ایران :
شب چله یا یلدا یکی از قدیمی ترین شب های مقدس در ایران باستان است و به صورت رسمی در گاهشماری ایرانیان کهن از سال 502 پیش از میلاد در زمان داریوش یکم، به تقویم رسمی ایرانیان باستان اضافه شد. ایرانیان باستان که کشاورزی، کار اصلی آنان بوده است و در طول سال با سپری کردن فصل ها و تضادهای طبیعی عادت داشتند، با توجه به تجربه و گذر زمان توانستند کارهای خود را با تغییر فصول، گردش خورشید، بلندی و کوتاهی روز و شب و حرکت و جهت ستارگان تنظیم کنند.
پس از گذر زمان آنها متوجه شدند در برخی از فصل ها روز ها بسیار طولانی تر سپری میشود و در نتیجه در آن روزها میتوانستد بیشتر از نور خورشید بهره ببرند. پس از آن این اعتقاد به وجود آمد روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد است.
اقوام آریایی و مردم باستان متوجه شدند که کوتاه ترین روز ها، آخر پاییز و شب اول زمستان است و پس از آن روز ها طولانی تر و شب ها کوتاه تر می شوند، از همین جهت آن را شب زایش خورشید (مهر) نامیدند و آغاز سال کریمسمس مسیحیان نیز ریشه در این اعتقاد دارد.
پس از آن چون تاریکی برای مردم نماد اهریمنی بوده و این شب برای ایرانیان نحس بود، آنان در این شب آتش روشن میکردند تا تاریکی و عاملان اهریمنی نابود شده و از آنان دور شوند. همچنین مردم دور هم جمع میشدند و شب را با خوردن، نوشیدن و پایکوبی به سر میبردند. آن ها میوه های تازه فصل را که نگداری کرده بودند و میوه های خشک را در سفره قرار میدادند.
در این جشن، مردم از وسایلی چون آتشدان، عطردان، بخوردان، برسم و غیره، خوراکی های فصل و خوراکی های مختلف، خوراک مقدس (میزد) را نیز استفاده میکردند.
همچنین شب چله را شب عدالت، میلاد خدای خورشید، پیمان و جنگ نیز میدانند. در روایت ها، شب یلدا، شب تولد مهر است.
خوراکی ها و میوه های شب یلدا چیست ؟
معمولا در شب یلدا مردم از خوراکی هایی مثل هندوانه، آجیل، انار،شکلات، شیرینی و کیک (به شکل های هندوانه و …)، غذاهای فاخر و گاهی آش رشته برای پذیرایی استفاده میکنند. همچنین برخی از خشکبار مانند برگه هلو و زردآلو و آجیل استفاده میکنند و در برخی اقوام ایرانی مورد توجه زیادی قرار میگیرد.
همین طور که میدانید نیاکان ما به آئین مهر دلبستگی داشتند، رنگ قرمز نیز (نماد نور خورشید) گرامی بود. رنگ قرمز انار و هندوانه و انتخاب سیب سرخ و سنجد در سفره شب یلدا اشاره به همین موضوع دارد.
شاهنامه خوانی و فال حافظ در شب چله :
شاهنامه خوانی یکی از رسوم رایج و اصلی ایرانیان در شب یلدا (چله) به شمار می آید. در این جشن بزرگ فامیل دور هم جمع شده و قسمتی از شب را به شاهنامه خوانی اختصاص میدهند. همچنین یکی دیگر از آداب مهم و رایج فال حافظ است که بزرگان فامیل و خانواده برای دیگر اعضا فال میگرند و در کنار هم دیوان حافظ را میخوانند.
شب یلدا با شعر های شاعران بزرگ ایران :
- شب یلدا با سعدی: روز رویش چون برانداخت نقاب از سر زلف/ گویی از روز قیامت شب یلدا برخاست.
- سعدی: باد آسایش، گیتی نزند بر دل ریش / صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود
- سعدی: مهره مهر چو از حقه مینا بنمود / ماه من طلعت صبح از شب یلدا بنمود
- شب یلدا با حافظ: صحبت حکام ظلمت شب یلداست/ نور ز خورشید جو بو که بر آید
- حافظ شیرازی: صحبت حکام ظلمت شب یلداست. نور ز خورشید جوی بو که برآید.
- اوحدی مراغه‌ای: شب هجرانت ای دلبر شب یلداست پنداری/ رخت نوروز و دیدار تو عید ماست پنداری
- سنایی: به صاحب دولتی پیوند اگر نامی همی جویی/ که از پیوند با عیسی چنان معروف شد یلدا
- سهراب سپهری: غمی از عشق دربارهٔ شب یلدا. دختر شبهای سرد ماه دی/خو گرفت با شعر تو در ماه دی/حرف دل را از دلت تو پس زدی/ غم به روی غم، غمی را پس زدی/ من به دنیای تو مجذوبم هنوز/ به دیار قلب تو، حس دارم هنوز/
منبع: ویکی پدیا
