مواد نگهدارنده چیست؟ بررسی دقیق خواص، کاربردها و انواع نگهدارنده ها

نگهدارنده ­ها موادی هستند که به مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی و محصولات دارویی برای جلوگیری یا به تاخیر انداختن فساد، افزایش عمر مفید و تضمین ایمنی آنها اضافه می شود. استفاده از مواد نگهدارنده یک روش معمول در صنعت غذا و نوشیدنی است که به تولیدکنندگان اجازه می­دهد محصولاتی تولید کنند که می­توانند برای مدت طولانی بدون افت کیفیت نگهداری و حمل شوند. با این حال، نگرانی فزاینده­ای در مورد ایمنی مواد نگهدارنده وجود دارد، با برخی از مطالعات که مصرف آنها را با مسائل بهداشتی مرتبط می­کند. در این مقاله، مواد نگهدارنده، انواع، کاربردها و اثرات بالقوه سلامتی آنها بررسی خواهد شد.

انواع مواد نگهدارنده

نگهدارنده­ های طبیعی

نگهدارنده ­های طبیعی از منابع طبیعی مانند گیاهان، حیوانات و مواد معدنی به دست می ­آیند. آنها ایمن در نظر گرفته می­شوند و معمولا در محصولات غذایی استفاده می ­شوند. در اینجا چند نمونه از نگهدارنده­ های طبیعی آورده شده است:

الف) نمک: نمک برای قرن­ ها به عنوان نگهدارنده مورد استفاده قرار می­گرفته است. این ماده با بیرون کشیدن رطوبت از غذا عمل می‌کند و باعث می‌شود که باکتری‌ها و قارچ‌ها کمتر میزبان باشند.

ب) شکر: شکر مانند نمک، رطوبت را از مواد غذایی خارج می­کند و باعث می­شود کمتر در معرض فساد قرار گیرند. معمولاً در نگهداری میوه­ ها، مرباها و ژله ­ها استفاده می­شود.

ج) سرکه: سرکه اسید ضعیفی است که از رشد باکتری ­ها و قارچ ­ها جلوگیری می­کند. معمولا در ترشی، سس سالاد و سس کچاپ استفاده می­شود.

د) اسید سیتریک: اسید سیتریک یک نگهدارنده طبیعی است که در مرکبات یافت می­شود. معمولا در نوشابه ­ها، مرباها و ژله ­ها استفاده می­شود.

نگهدارنده ­های مصنوعی

نگهدارنده ­های مصنوعی ترکیبات شیمیایی سنتز شده ­ای هستند که برای حفظ مواد غذایی، لوازم آرایشی و محصولات دارویی استفاده می­ شوند. در حالی که آنها با برخی از نگرانی­ های بهداشتی مرتبط هستند، در مقادیر کم ایمن در نظر گرفته می­شوند. در اینجا چند نمونه از نگهدارنده ­های مصنوعی آورده شده است:

الف) بنزوات­ ها: بنزوات ­ها مانند بنزوات سدیم و بنزوات پتاسیم معمولا در غذاهای اسیدی مانند نوشابه ­ها، آب میوه­ ها و ترشی­ ها استفاده می­شوند. آنها از رشد باکتری­ ها و قارچ ­ها جلوگیری می­کنند.

ب) سولفیت­ ها: سولفیت ­ها مانند سولفیت سدیم و دی اکسید گوگرد معمولا در میوه های خشک استفاده می­شوند. آنها نیز از رشد باکتری­ ها و قارچ ­ها جلوگیری می­کنند و از قهوه ­ای شدن میوه­ ها و سبزیجات جلوگیری می­کنند.

ج) نیترات­ ها و نیتریت ­ها: نیترات­ ها و نیتریت ­ها معمولا در گوشت ­های پخته شده مانند بیکن، ژامبون و سوسیس استفاده می­شوند. آنها از رشد باکتری­ ها جلوگیری می­کنند و به گوشت رنگ صورتی می­دهند.

د) پروپیونات ­ها: پروپیونات­ ها مانند پروپیونات کلسیم و پروپیونات سدیم معمولا در نان و محصولات نانوایی استفاده می­شوند. آنها از رشد قارچ ­ها و باکتری­ ها جلوگیری می­کنند.

ه) هیدروکسی آنیزول بوتیله (BHA) و هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT): BHA و BHT معمولاً در غذاهای فرآوری شده و لوازم آرایشی استفاده می­شوند. آنها از اکسید شدن چربی­ ها و روغن­ ها جلوگیری می­کنند که می­تواند باعث فساد شود.

آنتی اکسیدان ­های طبیعی

آنتی اکسیدان­های طبیعی مانند ویتامین C و ویتامین E برای جلوگیری از اکسیداسیون چربی ها و روغن­ ها استفاده می­شوند. آنها معمولاً در محصولات غذایی و آرایشی استفاده می­شوند. آنها بی خطر هستند و برای سلامتی ضرری ندارند.

موارد استفاده از مواد نگهدارنده

مواد نگهدارنده معمولا در محصولات غذایی برای جلوگیری از رشد باکتری ها، مخمرها و کپک ­ها استفاده می­شوند. این کار از فاسد شدن غذا جلوگیری می­کند و ایمنی آن را برای مصرف تضمین می­کند. همچنین از مواد نگهدارنده در لوازم آرایشی و بهداشتی و محصولات مراقبت شخصی برای جلوگیری از رشد میکروبی، حفظ ثبات محصول و افزایش عمر مفید آنها استفاده می­شود. در صنعت داروسازی از مواد نگهدارنده برای جلوگیری از رشد باکتری­ ها و قارچ ­ها در داروهای تزریقی استفاده می­شود.

اثرات بالقوه مواد نگهدارنده بر سلامتی

در حالی که مواد نگهدارنده به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می­شوند، برخی از مطالعات مصرف آنها را با مشکلات سلامتی مانند واکنش­های آلرژیک، آسم و سرطان مرتبط می­دانند. نگهدارنده­ های مصنوعی مانند هیدروکسی آنیزول بوتیله (BHA) و هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT) توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) به عنوان سرطان زای احتمالی انسان طبقه بندی شده­اند. نیترات سدیم، ماده نگهدارنده­ای که معمولا در گوشت های پخته شده استفاده می­شود، با افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط است.

با این حال، ذکر این نکته ضروری است که مصرف مواد نگهدارنده لزوماً باعث ایجاد مشکلات سلامتی نمی ­شود. استفاده از مواد نگهدارنده در محصولات غذایی، آرایشی و بهداشتی و دارویی توسط سازمان‌های مختلف دولتی تنظیم می‌شود و تولیدکنندگان باید استانداردهای ایمنی را رعایت کنند. علاوه بر این، مقدار مواد نگهدارنده مورد استفاده در محصولات معمولاً کم است و بعید است که اثرات نامطلوبی برای سلامتی ایجاد کند.

نتیجه

نگهدارنده ­ها جزء حیاتی در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی و دارویی هستند و به تولیدکنندگان اجازه می­دهند محصولات ایمن و با کیفیت بالا با ماندگاری طولانی تولید کنند. در حالی که برخی از مطالعات مصرف مواد نگهدارنده را با مسائل بهداشتی مرتبط می‌دانند، استفاده از آنها تحت نظارت است و تولیدکنندگان باید استانداردهای ایمنی سخت‌گیرانه را رعایت کنند. مانند هر غذا یا محصول دیگری، مصرف مواد نگهدارنده در حد اعتدال و پیروی از دستورالعمل­ های توصیه شده برای استفاده از آنها ضروری است.